Tommaso Campanella, De sensu rerum, p. 20
propinquat, ut in littore Brasiliensi et Ghineae ad terram declinat,
ut
manifestum sit eius sympathiam cum tellure non cum coelo celebrari:
neque perpetuo
aliquantis gradibus a polo recedere, ut alij testabantur.
In pluribus autem mihi vir
sagax non satisfacit: Primo
quia sensum et sympathiam (quae non sensus est, sed
affectio ex sensu
prodiens: Omnis enim appetitus proles est sensus boni, ut odium
sensus
mali, hoc est, rei destruentis) quasi spernit. Attamen cum
Thalete
animatum magnetem concedit, et plus extra suum corpus
extendi,
quam nostram animam docet. Hoc autem falsum est. Quoniam
sphaera
activitatis animae nostrae usque ad coelum, ubi sidera pervestigat,
extenditur, et
in terram usquequo vox et impulsus humanus et
visio et auditio protenditur. Mirum,
quomodo magnetis anima videtur
Gilberto liberior quam
humana: quae etsi non trahit ferrum odore,
trahit homines et cervos sono, et fascino
afficit a longe, et voce
etiam Diabolos et Angelos ad se vocat; ad pauca respexit in
hoc. Praeterea
cum duas terrae dat virtutes inalia corpora operativas,
alteram
Electricam, qua per vapores, quasi manus deorsum omnia corpora
trahit ad
se, sicuti electrum paleas per vapores tenuiores aëre alteram
vero magneticam, quia
sicut magnes ferrum ad sui positionem
adaptat, ita tellus magnetem et ferrum: Non
enim pr vapores fit talis
actio, sed per figurationis conformationem. Videtur mihi
vir doctus
ex parte erraret primo quoniam Electrum per vapores non
attrahit:
Siquidem vapor egressus, ad corpus unde emanat, non revertitur,
sed
statim sursum attollitur vi caloris uti nos dicimus, vel a grossioribus
corporibus
quibus cedit, extrusus, ut docent Epicurei , et cum eis
Copernicaei. De quibus in Metaph. Nisi iste homo putet lucem ab
electro, uti a sole effusam, ad electrum
trahere, uti radius solis ad solem.
Sed haec attractio in obscuris aedibus non
fieret, neque in nocte, ubi
electrum lucernae non exponitur; siquidem lux eius de
se, nisi a sole adiuta,
non tantum potest. Praeterea magnes ipse trahut electrice
etiam Gilberto
ferrum interposita tabula etiam lapidea.
Vapor autem sic penetrare
tantam crassitiem et subito nequit. Quapropter alia causa
electricae
attractionis invenienda erat: et quam a Lucretio
ex parte accepit,
reiicienda. Tellus quoque non trahit ad se nisi similia corpora.
At
videmus deorsum ad terram ex aëre ferri non modo terrena, sed etiam
carbones
ignitos et vinum, et piper et omnia calidissima, quibus quamtula
vis insit
crassities, ut motus ipse potius delapsus sit, uti in 2. libr.
vel regressus ad naturam in vere terreis, non autem per vapores
attractio. Quae autem dicit de positura magnetica mirabilia sunt:
sique experientia ipsum non fefellit; (Nam dicunt naturae in tropicis
lineis magnetem mutate vires et inclinationes) utique fatendum est,
ita magnetem ad terram converti, uti heliotropium ad solem, et lunaria
ad lunam. De quibus in 3. lib. At recte vix sagax videtur mihi